Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi, Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın daveti üzerine 12 yılın ardından ilk kez Türkiye'yi ziyaret etti.

Mısır Devlet Başkanı Abdulfettah Es Sisi, dört gözle beklenen Türkiye ziyaretini hafta ortasında gerçekleştirdi. "Sisi" Arap dünyasında çok duyulan bir isim değil. Mısırlı bir gazeteci arkadaşımdan öğrendiğime göre, Arapçada "yavru katır" anlamına geliyormuş. Türkçede ise daha ziyade Mimi, Fifi, Zizi gibi kısaltma isimleri çağrıştırıyor.

Habsburg'ların mutsuz Kraliçesi Sisi

Bir de 1955 yapımı Romy Schneider'ın canlandırdığı filme konu olan Habsburg'ların ünlü imparatoru 1. Franz Joseph'in güzeller güzeli eşi kraliçe Sisi var. Asıl adı Elizabeth olan Sisi'nin aşk, ihanet, intihar ve fırtınalarla dolu değişik bir yaşam öyküsü olmuş. Sisi aynı zamanda Viyana yakınlarındaki Mayerling Şatosunda sevgilisiyle birlikte intihar eden Prens Rudolph'un da annesi.

16 yaşında kuzeni Franz Joseph ile evlenerek girdiği Saray'da aynen Prenses Diana gibi mutlu olamaz. Saray'daki tüm seremonilerden nefret eder. Sigara içmek, ata binmek, sürekli jimnastik yapmak gibi o dönemde hanedan tarafından hoş karşılanmayan hobiler edinir. Bir süre sonra eşinin kendisini aldattığını öğrenince Hanedandan iyice uzaklaşır, sağlık sorunlarını bahane edip başka şehirlere giderek oralarda yaşamaya başlar. Bu seyahatlerinden birinde Cenevre'de Luigi Lucheni isimli bir Sırp tarafından bıçaklanarak öldürülür. İlginç bir tesadüf olarak Mısır Cumhurbaşkanı Sisi'nin Ankara ziyareti, adaşı Kraliçe Sisi'nin öldürülmesinden 126 yıl sonra aynı günlere rastladı.

Türkiye-Mısır ilişkileri

Türkiye-Mısır ilişkileri bana hep Türk Yunan ilişkilerini hatırlatır. Her ikisi de çok uzun geçmişlere dayanır. Tarihte büyük medeniyetler kuran eski Yunan da, eski Mısır da Türklerle yakın ilişkiler kurmuşlar. İlk bilinen yazılı barış anlaşması Kadeş, Mısır Firavunu ll. Ramses ile Hitit Hükümdarı lll. Hattuşili arasında M.Ö.1269 yılında imzalanmış. Gerek Yunanlılar, gerek Mısırlılar aşağı yukarı aynı tarihlerde Osmanlı hükümranlığına girip çıkmışlar. 400 yıl Osmanlı buyruğu altında yaşamış olmalarına rağmen rahat durmamışlar, özellikle 19. yüzyılda sık sık Osmanlı'ya isyan etmişler. 1832 yılında Kavalı Mehmet Ali'nin askerleri Kütahya'ya kadar gelmiş. Yüz yıl sonra da General Trikopis komutasındaki yunan ordusu Sakarya'ya dayanmıştı. Özetle, Türkiye ile Mısır arasındaki ilişkiler tıpkı Türk-Yunan ilişkileri gibi "aşk ve nefret" temelinde bir ileri bir geri giderek bugünlere gelindi.

Cumhurbaşkanı Sisi'nin Türkiye ziyareti

Türkiye'nin 3 Temmuz 2013 yılında, seçilmiş cumhurbaşkanı Mursi'nin Mareşal Sisi tarafından kuvvet kullanılarak iktidardan uzaklaştırılmasını darbe olarak nitelemesi doğru bir karardı. Oysa Kongre'den Mısır'a yaptığı yardımları geçiremeyeceği korkusuyla ABD ve onu örnek alan Avrupa Birliği Üyeleri Kahire'de yaşananlara bir türlü darbe lafını telaffuz edemedi. Sisi darbesinden bir hafta sonra İstanbul havaalanında karşılaştığım o tarihteki AB'nin genişlemeden sorumlu Komiseri Stefan Füle'ye bu konuda ne düşündüğünü sorduğumda bana ördek testi tekerlemesiyle aşağıdaki cevap verdi:

"Eğer ördeğe benziyorsa, ördek gibi yüzüyorsa, ördek gibi viyaklıyorsa ona ördekten başka bir şey diyemezsiniz."

Ancak, Türkiye başlangıçta Mısır'daki darbeye gösterdiği haklı tepkiyi çok abarttı ve gereksiz bir şekilde uzattı. Cumhurbaşkanı Erdoğan son ziyarette devlet protokolünün dışına çıkarak havaalanında karşılayıp "kardeşim" diye koluna girdiği Sisi'ye söylemediğini bırakmadı. New York'ta aynı masada görüntülenmemek için BM Genel Sekreteri'nin verdiği geleneksel akşam yemeğine katılmazken, bu hafta Külliye'de ağırlayarak samimi fotoğraflar çektirdi.

Kim kaybetti, kim kazandı?

Öfkeyle kalkan zararla otururmuş. Mısır-Türkiye ilişkilerinin bozuk gittiği 10 yıl boyunca iki ülke arasındaki ekonomik ilişkiler olumsuz etkilenmemiş, hatta daha da gelişmiş. Ama siyasi açıdan kaybeden Türkiye oldu. İster kabul edelim, ister etmeyelim; Mısır'ın Arap dünyası içinde çok önemli bir ağırlığı vardır. Arap ülkelerinin çoğu uluslararası kuruluşlarda Mısır temsilcisinin gözünün içine bakar. Arap ülkelerinde görev yapan bir meslektaşımdan ev sahibi ülke yetkililerinin kendisine her vesileyle Türkiye'nin Mısır'la ilişkilerini düzeltmesini telkin ettiğini duymuştum.

Türkiye, Mısır'la bozuşmakla sadece Arap dünyası içerisinde değil gerek enerji denkleminde, gerek deniz yetki alanlarının sınırlandırılması sürecinde Doğu Akdeniz'de de yalnız kaldı. Mısır'ı kendi eliyle Yunanistan, İsrail, GKRY'den oluşan şer cephesinin kucağına attı.

Cumhurbaşkanı Sisi'nin hafta içerisindeki ziyareti aslında yaklaşık beş yıl süren uğraşların bir sonucu. Normalleşme sürecinde ağırdan alan taraf hep Mısır oldu. Önce İstihbarat Örgütleri Temsilcileri, sonra Dışişleri Bakan Yardımcıları, ardından Dışişleri Bakanları arasındaki temaslar bu yıl başında sevgililer gününde Erdoğan'ın Kahire ziyaretiyle cumhurbaşkanı düzeyine çıkarıldı. Bir de perde arkasından atılan adımlar var. Darbeden sonra Türkiye'ye sığınan Müslüman Kardeşler mensupları ya sınır dışı edildi ya da susturuldu. Dışişleri Bakanlığının internet sitesinin Mısır'a ilişkin bölümündeki "darbe" sözcükleri "askeri müdahale"yle değiştirilmiş.

Neler bekleniyor?

Cumhurbaşkanı Sisi'nin son ziyaretiyle Türkiye-Mısır ilişkilerinde moda tabiriyle beyaz bir sayfa açıldı. Ama Erdoğan ve Sisi'nin hafızalarındaki tatsız hatıraların kolay kolay silineceğini sanmıyorum. İki ülke de birbirlerinin samimiyetlerini bir süre test etmek isteyeceklerdir. Bu süre zarfında Türkiye'nin Müslüman Kardeşler'in Sisi aleyhinde faaliyetlerde bulunmasına müsaade etmemesi, Libya'da ayağına basmaması; Mısır'ın da Yunanistan ve GKRY sevdasından vazgeçip Doğu Akdeniz'de Türkiye'yi rahatsız eden davranışlardan kaçınması ve Kıbrıs sorununda biraz yansız bir tutum izlemeye çalışması önem taşımaktadır.